ABUU RIMAAYAH: ASSASSINKA SARTII MAWDKA

Coomaadi (Coomaadde)
Qoonkii Wadaadka ba beryaa Eebbe qooqsaday e
Afarta qalbadood iyo mar bay dunida qaateen e
Kuman qooraggoo' iyo lug bay col u qalqaaleen e
Dad towxiidka qirayay ka qarjafsiiyeen e
Qorrax saacad joogtiyo barquu qaamudkood galay e
Cirkaa lagaga soo qayay rasaas gaal ku soo qubay e
Dabadeed na qoys laga ma arag toban qof mooyaan e— 
~Abwaan Ayax Dhawre Dagaal (AUN)

                                        

Alamawt (الموت, Alamūt)MARKA HORE, bal aan in yar uun, kaaga yare hordhaco: sheeko uu sooyaalku soo dhigaaliyay, sheeko reebtay halgan hadba iskaga soo mudbaxayay facyaal kala dambeeyay, facyaal Al Shabaab ka Soomaaliya oo kale ba, horeyba u soo wada asaayeysanaan jireen. Sheekada iyada ah, waxa ay ka dhacday meel la yiraahdo Alamawt (الموت, Alamūt): — "Buul Gallayr;"[1] — qalcad ku oollaan jirtay duud sare, weli na ku taalla bartamaha buuraley la yidhaado Alburis, taas oo, Tehraan, magaalomadaxda dalka Iraan, u jirta foogaan dhan, ugu yaraan, boqol  kiilomitir. Qalacaddan, gedda tii Taleex ba; burbur xun, ayaa maanta, iya na, ka harsoon. Alamawt waxa la dhisay keni laga joogo 1167 sano. Ereyga Alamawt, haddii af Soomaali loo celiyo, waa Qalcaddii Mawdka ama si gaaban iskaga dheh uun, Alamawt.

Allow aan lagu tafsiin qalcaddaas, oo ay ku wada xeeran yihiin gebiyo wada sidib ah, gebiyo xaani ah, asii isla jeer ahaan na ka kooban dhinacyo kala jeeda; gebiyo u sii kala janjeersan qalbado kala duwan; jarar si looga hoobto na, ay aad u fudud tahay. Jiqjiqaas ciriiryoon, alla maxuu dhaaxa ka daatay gaal, gaal weliba saliib culus, kuu walwaali jiray! Akhristow, ma aha Alamawt, halka aan kula beegsan doono; balse, waxa aan ku geyn doonaa sar dheer, taas oo, run ahaan, si na ba, aan Alamawt  uga halis yareyn.

 Xasan Bin Sabaax (حسن الصباح)Xasan Bin Sabaax ayaa ahaa hoggaamiyehii asaasay Xisbigii Ismaaciiliyiinta ee Al-Dacwah Al-Jadiidah, kaas oo ka hirgalay dalkiiZarathustra (Zartosht), Faaris (Iraan). Sanadkii 1090, Bin Sabaax ayaa xoog ku halqafsaday Qalcaddii Alamawt. Gurigan buuraaley weeyaan, meeshii ay ugu baxday neenaasta Saliibiyiintii dhexdoodii, uu caanka kaga noqday — Odaygii Buuraha (Sheeykh al-Jabal). Waa isla buurahaas dhexdooda, halka ay reer Yurub na ka soo bililiqeysteen ereyga ‘assassin ’ (dilaa). Qoraagii ugu hor adeegsaday ereyga assassin, waxa uu ahaa William Shakespeare (Macbeth, 1605). Walow ereyga galtiga ah, ay dood badan ka taagan tahay, misana, dad ayaa qaba in uu ka soo jeedo xashiish, kaas oo lagu xifaaleyn jiray in raacsaneyaalkii Xasan Bin Sabaax ay dhuugi jireen; ama in uu ka soo jeedo isla magaciisii ba, xassansin.

 Xasan Bin Sabaax (حسن الصباح)Xubnaha Al-Dacwah Al-Jadiidah waxa ay isugu yeeri jireen kelmed ka soo jeedday af Carabeed fidaai, taas oo ay ujeeddadeedu ahayd: ‘qof, qaddiyad jirto awgeed, naftiisa u hura haya.'  Tabaha ay assassinyiintu adeegsan jireen na, waxa ka mid ahayd in la laayo maqaawiirta boqortooyadihii, Saldanadihii, iyo Wasiirradii Islaamka ee ka talin jiray dalalka iyaga la deriska ahaa; gaar ahaan, weliba, kuwoodii ku dhaqmi jiray hab kasta oo iyagu [ assassintu ] aan ay jeclaysan jirin ba. Asaas ahaan, waxa ay rumaysnaan jireen: Muslimiinta in looga gurmado madaxdooda jawrfaleennada ah.

Haddaba ugaartii uu fidaaigu ugaarsan jiray, kuwii ay mindidiisii qali jirtay; waxa ka mid noqday Nizaam al Mulk: asaaggii dugsiyeed, rafiiqii carruurnimo ee Sheykh Al-Jabal. Sheekhii Mawdka. Saliibiyiintii reer Yurub na, mawd kaas, Sheykh Al-Jabal, ka gaalada na laayi jiray in ay soo dilaan, ayay iyagu na ugu soo duuli jireen Qibladii Muslimiinta.

Fidaaiga sheekadan ay ku saabsan tahay; waxa la yiraahdaa Abuu RImaayah. Assassinka sartii Mawdka.

                                             
Gabbaldhicii, may, maalintii labaad, ayay reer Muqdisho, badidoodii ba, afurkii u wada fadhiyeen. Fiidaddowga, xiddigo cir ku tolan mooyaane, ma jiraan nalal ifiyaa waddooyinka magaalada. Ogow se, daljirro Soomaaliyeed ayaa jiro, dooyo indho curdoon, geeddan u jeedi karayo Woyanneha iyo dabadhilifkiisa ba—kol ay ku tahay, habeenka habeennada ugu wada madow. Illayse baabuurta soconayso ayaa siyaabo teelteel ah; u iftiiminayso qeybo ka mid ah Waddada Labaad ee Suuqa Bakaaraha; gaar ahaan, agagaarka Madaxtooyada ee ku dhow Isgoyska Aadan Cadde. Fariisinka Maryacalasta. Halkaan weeye goobta uu Xoogga Caabbintu ku laayay Woyanne wada injir badanaa. Hub culus ayaa halkaas ka gulaalay. In yar kadib na, teeryo Barxadda, illaayo Dhiigtaarrey (Xamar Bile) ayuu dagaalkii u sii dusay. Reer Wardhiigley, Nal iyo Siin[2], gaashaandhiggii looma kala hadhin. Xaggan iyo xaggaas ba, reemida madaafiicda, qoryoha dhashiigaha, baasuukayaal, dabomiishaarro, iyo hoobiyeyaal ayaa haddiiba meelo kala duwan ka qufcayay. Hayeeshee, hub kasta waxa uu tufayay dabkii geerida. Aagga Geedka Jacaylka, ayuu se bakhtigoodii u hareero tuunsanaa sidii caws beero laga limay; geddii eeyo naflaacaari ahaa, ayuu se dhaawacoodii na, jidadkii Wardhiigley, meel wal, uga dhex dhuunyeeriyay.

Naftihuraha hubaysan, fidaaigu; mayee Shabaab ku waa halyey u halgamayo bilisnimo. Gobnimo. Bulshada Saliibiyiintu se, iyagu ba, miyay hal maalin oo qur ah, ka qatanaan kari lahaayeen, gobannimo?

Neftenya (Maxaysato)"Yaa oggolaan karo, haddee, qarnnimodiisii in la seejiyo?" ayuu yiri Abu Rimaayah. Inta uu yar aamusay, gadhkiisii dheeraa na gacanta bidxeed hoos, dhowr jeer, ugu sarriibay. Haddana, si qabow ayuu iigu sheegay, "Yeerta dabridka weeye, jabaqda keli ah oo ay maqasho dhegta neftenyadu! Waa na in iyagoo dhan, dhegta dhiigga loo daraa!"

Ereyga galtiga ah aniga oo la yaabanaa ayaan weydiiyay, "Neftenya! Waa maxay neftenya?"

"Miyaan dugsiyadii na, taariikhda cadowgaagii ba, laguugu soo dhigi jirin? Neftenya, waa dable; mushaarkiisu na waa gibir xoog lagaga muquuniyo dadyow dulman, sida Anuak, Sidaama, Barta, Gurage, Soomaali, Oromo, iyo hodhodho’. Waa askar maxaysato ah."

"Woyanne na, muxuu yahay haddaa?"

"Woyanne, miyaad tidhi?" ayuu i weydiiyay.

Abuu Rimaayah, muuq ahaan, waa uu i ag joogay; illayse maan ahaan, meel fog, ilikuwareertay, ayuu fiiro ugu dhoofay. In yar dabadeed se, xaggaygii ayuu u soo yar qoraansaday sidii qof dhoohanaa oo kale. Sheekhu waa basaliisk[3] ay eegmadiisu wadato had iyo waabaay. Walow ay daymadiisu cabsi igu dhalisay, geesinnimo ayaan iska doonay.

"Haa. Woyanne!"

Kelmedda dool ah, wax aan ka doociyo ba; cabbaar kadib ayuu ii deexday. Si faahfaahsanayd iigu qeexay:

"Akhil kariim. Ereyga woyanne waxa uu baxay affar ya lixdan sano kahorow. Bishii May, 1943, gadood waxa dhacay oo ay reer Tigray kaga soo horjeedeen cadaadiskii boqortooyadii Amxaarada. Halgankaas waxa goor dambe afduub kula wareegay qolada haatan la yiraahdo TPLF ( Hizbaawi Woyanne Harinet Tigray, "Kacaanka Xoreynta Shacabka Tigraay ). Kacdoonka reer Tigray na waxa uu joogsaday bishii Oktoobar ee isla sanadkaas isaga ahaa. Hayeeshee, maanta, ereyga Woyanne waxa lala xiriiriyaa maamul kasta ee ku dhisan: qallooc, beensheegnimo, dhagar, mardaddabaannimo, iyo waxii la mid ah. Woyanne waa shuuci! Diin ay leeyihiin ma jirto; waxa ay caabudaan sanan la dhaho Enfeer Hoodjaa, kelitayehii reer Albaanya.Fahamtal kalaam, am laa’?"




                                             




Abuu RimaayahGuri dhowr dababaq ah, daar dadkii iska lahaan jiray ay dhowaan iskaga dalaabeen; bal iska dheh uun: Sheekh Abuu Rimaayah ayaa maanta ku nool; waayo, gurigu waa dufays dagaal; ma aha meel dhab ahaan loogu noolaan karayo. Sheekhu weli waa doob fil yar; weli na ma guursan. Dhaqanka Soomaaliya ku soo kordhay sanadihii colaadda daraaddii, haddaba, magaciisa ha u qaadan in uu dhalay gabadh la yidhaahdo Rimaayah; sida kale se, ‘Rimaayah’ waa takhallus uu ku kasbaday shabbaaxtanka; toogte weeyaan, kaas oo aan, shiishka ba, dhulka dhigin. Ciidamada ay isku jaalka yihiin, qaarkood ayaan se jeclayn ba in loogu yeedho koofaartaas qalaad; waxa ay na ka doorbidaan in loogu yeero Fartoogte.

Abuu RimaayahAbuu Rimaayah, magacii la doono ba ha loogu yeedho; wadaadka waxa wehliso awood sare. Halkii jeer ee uu qoriga keebka u qabto, gumacii na uu abbaar uun u finiino; Hoggaanka Caabintu, boqolkiiba boqol, waxa uu iska tirsadaa: hal Woyanne in uu ku daayay. Daar-Ilaalodaas ayuu ka goonnibaartaa: Maryacalasta, iyo Woyanneha. Si doonto oo kormeer loogu kediyay, weligeed la ma arag isaga oo ama hurdaayay ama se luloonayay ba. Soojeedka ayuu si dhiifoon ugu ledaa: Sida la rumaysan yahay, waa uu huruddiriraa, waa na uu gama’meeraa — isaga oo hurda ayuu dagaallammi ama halgami karayaa. Qalabka Eegista Habeen, mugdi kasta oo jiro, labadiisa indhood ayuu kaga sii kalsooni badan yahay; sidaas oo kale na, doorbinka. Jibaalka daarta iyada ah, waxa uu u fuushan yahay in uu ama cadow ka toogto ama cadowgu in uu isaga ku toogto. Sartaas uu dul saaran yahay, waxa la sheegay in uu fuulay bilowgii "Dagaalkii Sagaalka Maalmood". Aqool ka aqool, aalaaba fiidadkii, ayaa gurigaas cunto iyo biyo ba loogu geeyaa; iyo haddii loo baahdo dhar uu ku bedesho. Teeryo Dagaalkii Woyanne ha, ma jirto maalin aan ay dhaaydiisu arag — nacab geeriyoon.
                                            
WELI WAA SOCOTAA...


Cagdhig

[1] Gallayr ~ka: haad, shimbir midab ahaan, guud ahaan, u leh midab ciiro, midabka ciiryaamada oo kale; balse si gaar ahaaneed na, u leh af iyo addimo gudguduudan. Gallayr ku wax uu ugaarsadaa, oo cunaa na: gebleyda (shibiraha yaryar) iyo xamaaratada (halaq — mas iyo good).
[2] Wardhiigley, dhammaadkii kontomeeyadii, waxa la soo garsiiyay siiman telefoon (tiirar biro ka sammeysanaa) iyo baalleyaal nal (tiirar shub ka sammeysanaa). Marka aad u jaheysan tahay dhankii magaalada, jiidda siinka telefoonka, waxa ay kaa qabanaysay dhanka bidix; jiidda nalku na waxa ay kaa xigaysay dhanka mid.
Ujeeddada halkaan loo adeegsanayo ‘nal iyo siin’: waa in labada dhinac ba ay degenaan jireen reero ka soo kala jeedi jiray beelo Soomaaliyeed oo kala duwanaa. Sidaan ayay soo ahaan jirtay Wardhiigley weligeed. Dad is jecelaan jiray. Soomaali hiil iyo hoo ba isla barbartaagnaan jirtay.
[3] basaliisk: mas lagu sheego in eegmada uu wax ku dilo.


by Yusuf Wayeel