W.Q: Dhamme Mohamoud Ahmed -----
“Haddaan
gu’ga kuu kordhaa,
Gabow
mooyee ku tarin,
Garaad
iyo waayo arag,
Illeyn
wax ma dhaantid geed!” – Gaarriye.
Waabari
kasta, toddobaad kasta, bilkasta iyo gu’kasta oo curta ama dhammaadaa waa qayb
noloshaada ka mid ah oo is guraaya! Sidoo kalena Hirdanka nolosha aadanahu waa
dawaar xiimaya oon goor iyo guub uu ku hakado lahayn.
Halgankaas
iyo ka midha- dhalintiisuna ma aha habeendhalad waase silsilad taxan oo kuf iyo
kacba leh. Tani waa caado la kawsatay bilowgii nolosha, waana tartan lala
beeray, qof iyo qaran kastaana leeyahiin inta ay ka geystaan.
Cid
kasta oo fushatay waajibaadkooda, yeelatay abbaar sugan oo u taxan guushooda,
heshay awood dhaqaajisay hayaankaasi, waa hubaal inay sooyaalka baal ka galeen.
Heerka se maanta dalkeenu kaga jiro laacadanka habsocodka dunidu waa mid aad u
hooseeya, hubaal ahaanna tani kumay iman qayb Ilaah waase qaybsi aadane.
Garashada
masuuliyadda umadeed, gudashada waajibaadka iyo yeelashada yool iyo abbaaro
lagu hayaamo(national goals ) waa bud dhigga gaadhista wax u badan naallo iyo
barwaaqo.
Mid
kasta oo inaga mid ahi wuxuu qayb laxaad leh ka yahay guusha iyo guuldarrada ku
timaada guud ahaanteen, guushaas dhalinteeda ayaa qof qastaa ku faanaa, ama
guul daradaas ayaa qof walba caloolgubyoota.
Guuldarrada
maanata ina haysata waa baro ku wada yaal oogadeena sare, ku muddan uurkeena
hoose, waxa wax saar ku leh ciddeenii hore iyo innagan haddeer nool, haddiiba
inaguna aynu sidaas uga tagno waa mid ayna mahadin doonin kuwa inaga danbeeya.
Jeer
kasta oon hoos u dhugto awaalaha nolosheena amaba hilaadiyo mustaqbalka
umaddeena waxa I gala ididiilooyin rajjo ah, isla jeerkaas ayaa haddana waxa
igilgila dareeno daba-ka-warar ah.
Kummannaan
arday oo soomaaliyeed ayaa dunida dacaladeeda fidsan u jooga dano waxbarasho,
mustaqbalka lafahooda iyo qoysaskooda ayaa ah abbaarta ugu mudan eey dadaalkaas
u falayaan, (ugu jiraan) in kale oo badan ayaa hawooyinka nafahooda raacay isla
markaas aan lahay ka-jeeddo sugan.
Inahaas
fara-ku tiriska aha ee heshay awoodda hantiyeed iyo tan tamareed si ay u galaan
dugsiyo iyo jamaamicado waxbarsho oo dal iyo dibadba leh, misana ma wada
dareensana ayaankaas (fursadaas) iyo masuuliyaddaas saaran.
Waa
hubaal in masuuliyaddu ka bilaantabo nafaheen qudha, waxse hubanti kale ah
inaanay ahayn madaxa ugu sareeya ee lasaalaxo. Haddiiba waalidkaa kuu huray
dhididkooda iyo dhoocaankooda, taasi waa mid lagaa dhawraayo. Quruxduna waxay
ku jirtaa in aad la timaado dadaal daacadnimo iyo dhabar adayg ah, barwaaqada
iyo hodantinimadu eeyar kuma timaad. Balse barada aad ku ababtay, biyaha iyo
neefta aan cidi ku xisaabin, waa jirto in carradaasi u baahantahay abaalcelin
door ah, waajib gudasho iyo xilqaannimo dhab ah, si ay kuugu dhaadato; iyana
qudheeda u dhaadato.
Xilli
kasta oo da’aada inaga wayni sii guranto waxa inagu soo biiraya culayska
kaalinqaadnimadu leedahay, haddaba, si aynaan u hanbabarin ammin xeedho iyo
fandhaal kaladhaceen waxa biyokamadhibcaan noqonaysa inaan haddeer baraarugno
si aan u hananno dantaas, iskuguna boorinno guddoonka hawshaas.
Haddaba
dhalinyarooy miyaynu u bisilnahay guddoonka waajibkaadkaas?, mise dhammanteen
waxaan ku sifownaa ‘canaan ka yaab reer ma doojo’ ama ‘ninyari intuu laan ka
boodo ayuu talo ka boodaa!”. Xilkasnimaduna uma dhuranayso gada-wayni, gankasta
oon joogno waan fulin karnaa hawsheena, gudan karnaa waajibkeena, xitaa adiga
oo ka yar 25 sano jir sida ay golayaasha soomaaliland ku ansxiyeen dhalinyarta
kaalinqaadka noqonkarta. Masuuliyadduse ma aha in aad siyaasi noqoto si aad
naallo u horseedo, ama horumar u keento, siyaasigu inuu inoo noqdo barta kali
ah ee bulshada laga badalaa waa xadayn iyo ku xadgudubka maskaxda xorta ah, xooga
dihin iyo hiraalka uu yeelan karo qofkasta oo muwadin ah. Jirtoo qofku samayn
karo isbaddal macne leh isaga oon damac siyaasad fuushanayn, waxa tusaale nool
oo inooga taagan ah shaqsigii hal-adayga badnaa, indheergaradka ahaa, u soo
halgamay tan aynu manta ifka ka dhiganayno waa aabahii waxbarashada somaliyeed
Maxamuud Axmed Cali iyo dhiggiisii kale.
Haddaba,
si aynu uga soo dhalaalno waajibkaas waxa lama huraan noqonaysa hansare,
daacadnimo, hal adayg, sugnaansho(samir) iyo yaqiin xooggan oon ku wajahno
mawjadaha jirrabka ah ee ina hirdiyi doona.
Si
uga duwan si walba facan galbanaya, waa inaan ku dhiirranna inaan noqonno
irda-bixiyayaasha nolosha, si aynu kob cagaaran uga soo durdurinno. Middaas oo
geedka go’ ka dhigaysa inaan yeelanno hansare iyo hiraal fog oo ka duwan inaad
hesho kali ah kuna koobsatto bilayaasha nolosha sida gaadhi, guricad, iyo
lammaane qurux badan. Waa dhab inaad heli doonto intaas oo dhan haddiiba
hankaagu intaa ku nagi yahay, marka aad heshana waad ku dhiman dhexdooda waayo
maad astayn mid kale ood u dhaafto!.
Daacadnimadu
waa lama huraanka waxkasta ood shafka u dhigato, si walba ood dabinka bood u
tahayna, hadaanay dacaadnimo ku kaalin waxaad tahay uun qofka ku dagma laba
gabi dhexdood.
Waxa
taas weheliya sugnaansha iyo samirka, waana dardaarankii Nabi Maxamed (NNKH).
Inaad ku rukkumato sabadaada, ku gaadiido fikirkaaga kuna adkaysato, hanfi iyo
kulaylkasta oo ku leefaa waa ku sii durugga guusha.
Yaqiintuna(faith)
waa garabsashada guulaha, tala saarashadiisa iyo isku hallaynt hiilkiisa goor
ciirsi la’ ah, geedla qabsadaana jirin.
Waxa
jira indha daboolan oonu ku fiirinayno mushkiladaheena, kuwa guud, iyo kuwa
gaar ahaa dhalinyaranimo inoo la soo darsa, taas oo inagu keeni karta hogseeg. Runtii
anigu dhibaatada dhabta uma arko balwadaha ina aafeeyay, shaqo la’aanta iyo
sadcaalka aynu badaha ugu leeanno! Kuwaasi ma aha caqabadaha dhabta ah ee ina
hortaagan, waayo kali ahaantood lugahooda kuma istaagi karaan, waxna taas
daliil cad u ah, dhallin badan oo caqabadahaan sida cadceeda uga soo dhex
mudhay.
Caqabadaha
dhabta ah ee inagu giblan waxaan qabaa inay yahiin kuwa ili ma qabatay ah,
waxaanan u badiyaa hanhoose, dhawridda isbaddal dabiici ah iyo filiqtanka
silsiladda xidhiidh ee bulshada(badhgo’ bulsho).
Hanka
hoose waa dabarka inagga hortaagan ujeed kasta oon u xusul duubno, qofkuna ma
laha wax xadeeya awoodiisa oon ka ahayn hiraalkiisa(vision). Qodabkan waxaynu u
irkanaynaa haddii aan rabno inaan guul ka gaadhno nolosheena waxna ka badalno
dalkeena iyo dadkeena waa in aynaan marna isku koobin adduun-arageena, ama
aanay ina xidhin xarriijimaha been abuurka ah ee maskaxdeena xadaynaya, si
ayanaan col hortii u jabin.
Dhawridda
isbadal dabiici ah, isbadal ay riixayaan soo baxa cadceeda iyo dhicisteedu, waa
ku qanacsanaanta meel hoose iyo ka xaglo laabashada ibo-furidda waxkasta oo
awooddeenu jarto. Tanina waa mid ka mid caqabadaha ugu adage e inna hortaagan,
haddiiba ayanaan inagu noqon kuwa looga fadhiyo maaraynta nolosheena, waa ayyo
cidda kale ee lagu xisaabtami karo? Ciddan inoo maqan ama inoo soo bixi doonta?
Mar
kasta uu bulshada galo khalkhal, dagaal iyo aafooyin kale, waxa la soo darsa
xidhiidh-furasho u dhaxaysa facyaasha kala duwan,waxa micno guura farriintii,
waxana hummaag galaa majarahii loo soday, inteena badanna waxaan ku jirnaa
asqawgii ay ina dhaxalsiiyeen eedaadkii la maray, tan oo runtii innagu
khasbaysa inaan helno barbilow kale si halkaas looga dareeriyo wixii danbe.
Haddaba,
maxaa inoo talo ah? Ma is qiimay karnaa? Ma ka taamilo qaadan kartaa shalay si
aynu nolosheena wax uga gaddino barri, ama geedi-socodkeeda si uun u saamayno,
mise waxaynu jecelnahay inaan ka la’aano? Haddiiba, marwalba ay hawl uun
tahay?. Waa ogahay inay inagu kaydsantahay karti badan ooynu maanta kaga midha
dhalin karno damac kasta oon isku dhaarsanno! Kama liidanno dhallinyaradii
dalkooda ka xoreeyay gumaysigii caddaa, SYL, iyagoo rumaysan lafahooda kaliya
ayay “ul iyo dhagax” kaga dhicisteen xaqoodii iyo xornimadoodii, runtii, waxay
ka daacad ahaayeen waxay u socdeen,!!
Haatan
iyo dan, farriinta qayyaxan een u diraayo qofkasta oo dhallina guud ahaan, gaar
ahaan inta wax baranayasa oo qudhaydu isku daraaya, waxaan leeyahay, ‘waa
innaga cidda kaliya ee soo colin karta rajadda duugantay ee dadkeena, waan
abuuri karnaa nolol haddii aynu ka daacad nahay inaynu dhimashada ka soo
doogno, inaguna taas horseedyo ka ahaanno, waase in gaddoonka aan dadka kale ka
rabno nafaheena ka bilownaa.’
Guud
ahaanna waxaan leeyahay waa in aynu u qalab qaadanno saddex arrimood si aynu
taas u dhabayn karno:
*fahanka
nafaheena: inaan fahanno misana ku xisaabtanno awoodeena waxqabad iyo inta aan
ka gungaadhi karno.
*fahanka
nolosha aan la dariska nahay: u kuur gallida nolosha bulshadeena,
lafagurideeda, barashada afka, dhaqanka iyo hiddaheena si aynu ugu dhawaanno la
falgalkooda.
*fahanka
dunida kale: barashada aadanaha kale oo dhan, fahankooda iyo la dhaqankooda, si
aynu u badbaadsanno danaheena una dhacsan karno xaqeena.
Ma
jirto maalin maanta la inooga baahi badan yahay dhalinyaro, waxa ina tabaya
walax kasta oo dhulkeena guud taal, hakrashada iyo habrashada, midbana, meel
aan hogseeg ahayn inooma wadaan, waa xilli adag iyo innagga! Raq iyo ku
raggeed.
Dhamme
Mahmoud Ahmed
No comments:
Post a Comment