NAGU FILAN!!!

24, July 2011

Marada heyl-heylan iyo hu’ga ay xidhan tahay, ayaa marag u ah xaaladda nololeed ee ku hareersan. Luunka dibnaheeda ku dhigay iyo jaynafka afkeeda ka muuqdaa, waxay markhaati u furayaan soori ha joogtee, inay saxariirsan tahay.

Waxa kabo u ah Dacas ay mid walba afka hore kaga yab-yabtay maro, si ay indhisha Kabta iyo faraha isu-ogolaysiiso.  Waxay dagaal ay itaal-darro miciin u tahay kula jirtaa Dabeyl-xagaa Ciid wadata oo hadba dhinac ka dhirbaaxaysa, waxay gacanta midig hadba dhinac kaga soo qabsanaysaa maro duug ah oo ay isku dagagartay oo ay dabaysha kala soo hadhaysaa, gacanta bidixna kor ayay u deldelan tahay oo waxay ku xejinaysaa wax u muuqday calal yar oo ay Madaxa ku sidday.

Iyada oo aan awoodin oo hadba u dullaamaysa dhinaca ay dabayshu u maguugto, ayay haddana dib u jeedaalinaysaa saddex caruur ah oo aan da’ahaan kala waynayn oo si dalag-dalag ah u daba socda! Jeedaaladeedu waxay u muuqatay mid hadlaysa oo hubsiimo u leh; ‘tolow dabayshu ma qaadday ubadkii ku daba-socday?” Humaag ahaan waa ubad iyo dad, balse muuq ahaan waxay inyar u jiraan inay ka siinad-guuraan qaabkii dadnimo. Waayo, mid walba waxa wejiga ka soo baxay tobaneeyo lafood oo caatada iyo nafaqo-laáantu soo saartay. Iyaduba ma dhaanto, laakiin waxay ku socotaa adkaysi Hooyo iyo inay iyaga la higsato meel baad iyo biyo-ba leh.

Caruurta ta u muuqata inay u da’roon tahay oo gabadh yar ahi, waxay gacan ku siddaa Caagad yar oo huruud ah oo kuwa saddex Litir-qaadda ah, qiyaas ahaan waxa ugu jiray in biyo ah oo ay jidiinka engagay ku qoynayeen. Gacanta kalena waxay ku jiidaysaa labada caruur ah ee ka yaryar oo iyaga laf ahaantoodu is-daba jiitamayay.

Markaad dib u eegto halka ay ka yimaaddeen ee aad raadkooda milicsato, waxa la moodayay in dhawr qori oo isku xidhan ama Sarab duuban la jiiday ama xayn Adhi ahi meesha martay, sababtoo ah, tallaabadoodu ma ahayn mid qumaati loo qaadayay, hase ahaatee, cago-jiidka ay itaalsanayeen, ayaa dhulka iyo ciidda jiitimo u yeelay oo raadkaas sameeyay.

Waa mid ka mid ah Deegaannada Somaliland, waa qoys ka tirsan Bulsho ku dhaqan Dhul dad ahaan iyo dal ahaanba Somaliland ah. Hase ahaatee, dhab ahaantii aanay labadaasi midina wax ugu filnayn. Kaligood maaha, waxase badan inta susumaysa sabad aanay cidi u garaabayn siica ku habsaday. Waa dad ay saameeyeen Abaaraha Geeska Afrika ka taagani, waxase iyaga u raaca garowshiyo-laáan.

Qaybta labaad:

Waa mid ka mid ah Deegaannada Somaliland, waa qoys ka tirsan Bulsho ku dhaqan Dhul dad ahaan iyo dal ahaanba Somaliland ah. Hase ahaatee, dhab ahaantii aanay labadaasi midina wax ugu filnayn. Kaligood maaha, waxase badan inta susumaysa sabad aanay cidi u garaabayn siica ku habsaday. Waa dad ay saameeyeen Abaaraha Geeska Afrika ka taagani, waxase iyaga u raaca garowshiyo-laáan. “Dhibaatooyinka iyo qaxa ka dhashay abaaruhu, haddii aan gargaar lala soo gaadhin waxay isu-rogayaan macaluul baahsan,” waa weedh ay ka siman yihiin dawladaha bariga Afrika iyo inta ku maxaabsata magacyada aan majaroorka biyayn ee xuquuqda Aadamaha. Laakiin, qoyskan iyo in kale oo ka badaniba, taas nasiib umay yeelan sababtoo ah, iyaga dawladdoodu maba oga salowga taagan!

Maatada go’dee

Maydh iyo haraad

Miciyaha dareen

Ee milicda taal

Hadba ruux maqaar

Kaga maalayaa

Dheef iyo macduun

Dhayal kaga madhshoo

Magalooti iyo

Maaweelin baa

Lagu maamulaa.

Mahwigay lahayd

Maax kama heshoo

Moolkiyo guntii

Qaar mamac qaboo

Meel uga dusaa

Ka malaasayoo

Waxay madhaxsataa

Laga maanacaa – (Mahadho –Weedhsame Daahir Ismaaciil)

Sababtoo ah, inta dhawaaq caalamka ka soo yeedhaysa, gaar ahaan Bariga Afrika, innaba kama dhex muuqdaan codad sawracooda loo garto kuwa ka soo baxay Afafka ciddii ay xilka saarteen oo caalamka gaadhsiinaysa baahidooda rasmiga ah ama faraya in Ilaahay loo ban-baxo.

Kursi dheer oo madow ayuu ku fadhiyaa, midig iyo bidix ayuu hadba dhinac ayuu isugu dhaqaajinayaa. Wuu qoslayaa, wuu talinayaa, dadkana waxa la joogta in uu raallida kaga yahay waxay raallida ku kala yihiin. Mase oga murugada u dambaysa iyo inta malag xisaabinaysa. Dhawaaqa ologgiisa iyo ciddii igtamayba ka baxaya wuu maqlayaa, dhegse uma laha. Astaan u gaar ah maaha, waase lala wadaagaa.

Qof waliba wuxuu isweydiinayaa sababta keentay inaan hab miisaaman loo gelin ka-talo-galka saamaynta aabaraha. Ma waxa la sugayaa inta ay dad u dhimanayaan macalluul – sida Soomaaliya? Ma madaxda dalku waxay maqlaan oo la-taliya cid Muraayad cagaar ah xidhan oo dalka barwaaqo ugu sheega? Ma Biyaha caasimadda ee dadka qaarkood aanay cabbin ayaa loo qabaa in dalka oo dhan ay maansheeyeen? Ma masuuliyinta ayaa ku jira NAGU FILAN? Ma waxa jira wax la ogyahay oo Bulshada in loogu bushaareeyo ay ahayd oo aanay dadku ogayn? Ma…Ma…?

Gebogebadii, maahmaah baa ahayd, belaayo madax la qabto ayay leedahay ee Mijo la qabto ma leh! Haddii aanay baahida iyo macaluusha Somaliland ka gaadhin halka ay taagan yihiin Soomaaliya, waxa quman in tallaabo ficil wadata lala yimaaddo. Waxaanan qormadan ku soo af-meerayaa tuducyo ka mid ah maansadan kale uu curiyay Abwaan Xasan Daahir Ismaaciil (Weedhsame);

Heer baa la gaadhaa

La- dagaha habaabiyo

Dulmanaha la heeriyo

Deganaha hungoobiyo

Qatanaha hanqaarmiyo 

Hooyada danleydi

Hiil kaa filaanooy

Kugu hoodo sheegtaan.

Heer baa la gaadhaa

Dadku yahay hubkaagii

Marna yahay hugaagii

Hantidiyo naftaadii

Noloshiyo halbeegii

Hogoshiyo daruurtii

Hadhaciyo ugbaadkii

humaag baadisoocdii

Hawo aan la’aanteed

Habeen aanad barideen..

Barkhad M. Kaariye

kaariye104@gmail.com

Hargeisa, Somaliland.